Birey olarak sağlıklı bir yaşam sürebilmek,toplum olarak da ruhen ve bedenen sağlıklı nesiller yetiştirebilmek için özellikle çocukluk döneminde rutin sağlık izlemleri gerekir.Bu izlemlerin periyotları,aşı takvimleri,beslenme önerileri,tarama testleri yaşanılan coğrafya ve toplumların sosyoekonomik koşullarına göre değişiklikler gösterse de genel olarak kabul görmüş standartlar vardır.Bu izlemlerin tercihen bir Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı,olamıyorsa da bir Sağlık Ocağı hekimi tarafından yapılması uygundur.En çok kabul gören izlem aralıkları;
*Doğumdan hemen sonra ve ilk bir ayda 2 kez *İlk 6 ayda ayda bir *6-18 ay arası 3 ayda bir *18 ay 3 yaş arası 6 ayda bir *3 yaş sonrası yılda bir
olarak uygulanır.
Bu izlemler sırasında: *Çocukların ölçümler ile bedensel gelişimleri *Nöromotor ve davranışsal gelişimleri *Tam fiziksel muayeneleri ile hastalıkların tanısı ve tedavisi *Rutin aşılarının uygulanması *Tarama testleri ile önemli hastalıkların erken tanısı *Ailelerin eğitimi ile çocukların bakım ve beslenmelerinin doğru yönlendirilmesi *Hekim ve aile arasında karşılıklı güven ilişkisi kurularak çocuk izleminin devamlılığı
sağlanmış olur.
İzlemler sırasında aşılar,vücut ölçümleri ,taramalar,önemli hastalıklar ve tedavileri, operasyonlar,allerjiler,kronik izlem gerektiren durumlar,soy geçmiş bilgileri kayıt altına alınır. Spesifik sorunu olan hastalar ise branş hekimlerine yönlendirilir.
BÜYÜME GELİŞME
Doğumdan itibaren periyodik kontroller ve hastalık ziyaretleri sırasında tartı,boy,baş çevresi gerekiyorsa başka antropometrik ölçümleri yapılarak fiziksel büyüme değerlendirilmelidir. Büyüme hızı yaşanılan toplumdaki büyüme hızı ve aileye göre beklenilen değerlerle karşılaştırılarak değerlendirilir.Beklenenin altında büyüme ve büyüme eğrisi üzeinde hızlı değişikliklerin farkedilmesi nedenlerinin araştırılarak erken müdahale olanağı sağlar.Her yaş için beklenen tek bir normaldeğer yoktur.Boy ,kilo ve baş çevresinin alt ve üst sınırları olan bir aralıkta olması beklenir. Yaşına göre en alt değerin altında olma veya normalde seyrettigi persantil aralıgında hızlı değişiklikler anlamlıdır. Hareketsel davranışsal gelişimin değerlendirilmesi ise hekim ziyaretleri sırasında aileden alınan blgiler,muayene odasında kendisinin ve çevreyle ilişkisinin gözlenmesi ,muayene bulgularının birlikte değerlendirilmesiyle yapılır.Ayrıca ilki ilk bir yaşta olmak üzere altı yaşına kadar toplam dört kez gelişimsel tarama testleri yapılabilir.
TARAMALAR
Rutin takipler sırasında çocukların fiziksel ve nöromotor gelişmleri,beslenmesi,vitaminler aşıları,aile eğitimi,tam fizik muayenelerinin değerlendirilmesi yanı sıra bazı özel durumlar için taramalarda gerekir.Tarama testleri ve muayeneleri yaşanılan toplumun öncelikli sağlık sorunları,olanaklar,coğrafi koşullara bağlı olarak öncelikler tespit edilerek uygulanır.Bizim ülkemizde genel olarak kabul gören taramalar;
*Doğum dan hemen sonra ve bir hafta sonra topuktan alınan kan ile hapılan hipotiroidi ve doğumsal metbolik hastalık taramaları *Doğumdan sonra otoakustik emisyon testi veya riskli gruplar daha özel işitme testleri *Erken doğan veya riskli bebeklerde ilk bir ayda göz muayeneleri ve ROP muayenesi,ilk üç ayda kırmızı göz yansıma testi,hatta rutin objektif göz muayenesi. *Bir üç ay arası dönemde kalça ultrasonografisi *6-9 ay arası kan sayımı ve tam idrar tetkiki.Daha sonra yılda bir tekrarlanabilir. *4-6 yaş arası rutin diş hekimi muayenesi *Riskli gruplarsa hiperlipidemi,tüberküloz,hepatit b,için de taramalar yapılabilir.
AŞILAR
Aşı bulaşma ve hastalık yapma riski olan mikroplara karşı önceden vücuda zayıflatılmış mikroorganizmaları ya da bunların bağışıklığı uyaran antijenik kısımlarının verilmesi ile korunma sağlayan dozu veriliş yolu ,uygulama takvimi özel maddelerdir.Her toplumda olanaklara ve öncelikli mikrobik hastalıklara göre farklı aşı takvimleri uygulanabilir.Uygulama kolaylıkları geliştirmek ve daha fazla hastalığa karşı koruyabilmek amacıyla bu takvimler sürekli değişip gelişmektedir. Aşıların düzenli ve yaygın kullanıldığı pek çok ülkede önemli sağlık problemleri yaratan birçok bulaşıcı hastalık coğrafyalarından silinmiştir.Ülkemizde toplumsal aşılama devlet tarafından organize edilmekte ve denetlenmektedir.Ulusal aşı takvimimiz şu anki haliyle avrupa standartlarına yakındır. Aşı;üretimi,taşınması,saklanma koşulları,uygulanım yolları ve takvimi,yan etkilerinin yönetimi açısından eğitimli ve tecrübeli insan gücü gerektirir.Halen ulusal aşı takvimimizin uygulanması ile:
*Verem *Hepatit B *Difteri *Boğmaca *Tetanoz *Çocuk felci *Hemofilus İnfluenza Tip B *Pnömokok *Hepatit A *Kızamık *Kızamıkçık *Kabakulak *Su çiçeği
mikroplarına karşı korunma sağlanmaktadır. Bu aşılar dışında ishale yol açan Rotavirus a,menejite yol açan Meningokok a,gripe yol açan viruslara,rahim ağzı kanserine yolaçan Human Papilloma Virusa karşı da uygulanmakta olan aşılar vardır.
Dr. Arif CANAN