KUCAĞINIZA ALDIĞINIZ İLK ANDAN İTİBAREN,ONUN İHTİYAÇLARIYLA YAŞAMINIZ O KADAR DEĞİŞİR Kİ DÜNYANIN ONUN ETRAFINDA DÖNMEYE BAŞLADIĞINI FARKEDEMEDEN BU TATLI YÜREK SIZISINI KABULLENİRSİNİZ... ARTIK MUTLULUK DA''O'' DUR, KAYGI DA...
Önceden kendinizi ne kadar hazırlamış olursanız olun günlük yaşam zenginliği içinde bebeğinizin gelişiyle cevaplamanız gereken pek çok soruyla karşı karşıya kalırsınız.Malum, bakım klavuzu ile birlikte verilmezler. Bu gördüğüm belirti normal mi olağan mı,komşum böyle yapıyor ben de mi yapmalıyım, internette şöyle yazılmış acaba doğru mu vs vs.... Özellikle ilk bebek sahibi anne babalarsanız hekiminizle yakın bir dialog kurmanızda yarar vardır.Daha sık görüşüp daha çok soru sorabilisiniz. Bebeğiniz ilk günden itibaren beslenmesi,temizliği ve bakımı,uygun çevre koşullarının ve sıcaklığının temini,vücut sıcaklığının korunması için size ihtiyaç duyar.Büyüdükçe gazıyla mücadele etmek, uyutmak,dünyayla tanışmak,sağlığını korumak,sosyal ihtiyaçlarını karşılamak gerekir.Zamanla eğitim,geleceğini planlama,iş bulmasına yardım,evlilik,onun çocuklarının bakımı şeklinde devam eder... İlk aylarda bebeğinizin irkilme yareketleri,sırt ve kuyruk sokumunda görülebilen morluklar,ense de ve bazen yüzde kızarıklıklar,sık hapşırması ve hıçkırması,üst damakta beyaz bir noktanın görülmesi,ilk 10 günde sinek ısırığı gibi lekeler,günün büyük bir bölümünü uyku ile geçirmesi tamamen olağandır .İlk 3 ayda biyoritim yani günlük beslenme ,uyku ve dışkılama gibi faaliyetleri düzene girmemiştir ve değişkenlikler gösterir. Günde 8 defa kaka yapma normal olduğu gibi kıvamı normal ve beraberinde karında şişlik şiddetli kusmalar gibi yakınmalar yoksa haftada bir kaka yapma da normal olabilir.İlk başta siyah olan kakası zamanla karışık renklerdesonra da anne sütü alanlarda sarı krema kıvamında olur.Arada bir yeşil ,hardal rengi veya pürtüklü kaka da görülebilir. İlk aylarda günün büyük bir bölümünü uykuyla geçirirler.Uykuları günlük hayattaki değişikliklerden etkilenebilir. Özellikle ilk 3 ayda doyma kontrolü iyi olmadığı için ve kendisini orada güvende hissettiği için sürekli aranır ve emerler.Emdiklerinin bir kısmını da taşmalar şeklinde çıkarabilirler. Peki hangi belirtileri görürsek doktora gidelim: *Bebeğinizin rengi sararmiş solmuş kül gibi bir rek almış veya morarmışsa *Ateşi yükselmiş veya düşmüşse.Ateşi ölçerek değerlendirelim *Emiyorken emmesi bozulmuş emme reflexi zayıflamışsa *Aktivitesi ,hareketliliği bozulmuş kendini salmış bakışları donuklaşmışsa *Kasılmalar seyremeler tikler gibi gaip hareketler tekrarlıyorsa *Nefes alıp vermesi sıklaşmış zorlaşmış ve sesli hale gelmişse *Aşırı veya safralı kusmalar varsa *Kakasında kan ,iltihap görüyorsanız
rutin takibini beklemeden doktorunuza gitmelisiniz.
GÖBEK BAKIMI Bebeğiniz size verildiğinde anne karnında bebek ile anneyı birbirine bağlayan kordon 3-5 cm lik bölümü bebekte kalacak şekilde kesilip klemplenmiş haldedir.Göbek günler içerisinde kurur ve ortalama 1/2 haftada düşer.Mikropların bu bolgeye bulaşması omfalit adı verilen bir enfeksiyona yol açabilir.Temiz ve kuru tutulmalıdır.Alkol içeren bir spreyle düştükten bir hafta sonrasına kadar günde bir kez pansumanının yapılıp üzerini bantlamadan steril kare gazla kapatmakta yarar vardır.Göbekten sarı yeşil akıntı kötü koku göbek çervresine yayılan kızarıklık ve şişlik dokunulduğunda sıcaklık artışı enfeksiyon belirtisidir.Göbek düşmeden banyo yapılabilir.Banyo öncesi göbeğine sprey sıkılır ,banyo yaptırılır, banyo sonrasında göbek iyice kurulanıp tekrar göbek pansumanı yapılıp kapatılır.
ODA SICAKLIĞI Bebeğinizin bulunduğu oda iyi havalandırılmış,çok fazla kişinin girip çıkmadığı,gereksiz eşyaların olmadığı hava akımı olmayan sade döşenmiş bir oda olmalıdır.Sıcaklığı odaya astığınız bir termometre ile takip edelim.Oda sıcaklığını 20-24 arası tutmaya çalışalım.Nem oranı da 40-60 arası olmalıdır.
GENEL HİJYEN VE ALT TEMİZLİĞİ Bebeğinizin bulunduğu oda havalandırılmış hava akımı olmayan sigara dumanı asla olmayan uygun nem ve sıcaklıkta olmalı,odasına çokfazla kişi ,özellikle de hasta insanlar sokulmamalıdır.Çocuklarla teması konusunda dikkatli davranılmalıdır. Bebeğe temas etmeden önce eelr yıkanmalı özelliklealt temizliği ve emzirmelerden önce el temizliği sağlanmalıdır.Ayrıca yatırıldığı yatak ,örtüler ve giysileri temiz, ütülenmiş,uygun sabunlarla yıkanmış olmalıdır.Sık öpülmemeli,ağız ağıza yaklaşmaktan kaçınılmalı,ağzını gözünü silmek için kullanılan peçeteler sık yıkanmalı ve değiştirilmelidir.Kapalı ve kalabalık ortamlarda tutulmamalıdır.Bebeğin altı kuru tutulmalı özellikle kaka yaptığında hemen temizlenmelidir.Temizlik alkol içermeyen ıslak bezler veya ılık suyla ıslatılmış pamukla temizleyip arkasından kurulamak suretiyle yapılabilir. Her temizlik sonrası da hekiminizin önereceği koruyucu ve nemlendirici bir piişik kremi kullanılmalıdır.Pudra kullanımı önerilmez.Kızlarda büyük dudaklar arasında biriken krem ve kaita artıkları da yumuşak ıslak bir tulbentle silinip kurulanmalıdır.
YATIŞ POZİSYONU Bebeklerin sırtüstü hafif sağa veya sola dönük ve baş kısmı hafifçe yükseltilerek eğim verilmiş pozisyonda yatırılmaları uygundur.Baş şekli etkilenmemesi için mümkün olduğunca farklı yönlere çevirerek yatırılması iyi olur.
BANYO Bebeklerin yazları hergün kışları en geç günaşırı banyoları önerilir.Banyo sırasında ortam sıcaklığı normalden 2-3 derece daha fazla olabilir.Su sıcaklığı da 36-37 derece ya da el bieği içi veya dirsekle temas edilebilecek seviyede olmalidır.Özel bir durum yoksa mutlaka kulakların tıkanması gerekmez ama banyodan sonra tüm cilt kıvrımları ve kulaklar iyice kurulanmalıdır.Her gün banyo edildiğinde birgün şampuan sabun kullanılır ertesi gün kullanılmaz.Özel durumlar dışında bebe şampuanları ve vücut içinde nötr sabunlar kullanılabilir.
GİYİM KUŞAM Bebeklerin giysileri yumuşak pamuklu kumaşlarla hazırlanmış, bedenine uygun,kolay giydirilip çıkarılan, kol bacak ve boyunlarını sıkan lastik,dantel veya rahatsız edici düğüm ve düğmeleri olmayan ,bedene çıkabilecek boyaları olmayan,bebeğin solunum yollarına kaçabilecek pul boncuk vs bulundurmayan giysiler olmalıdır.Giysiler sık değiştirilmeli sabun tozu ile yıkanmalı ,iyi durulanmalı ve ütülenmelidir.
GÖZ-KULAK-AĞIZ-TIRNAK BAKIMI Gözler genellikle mutad bakım gerektirmezler,ancak çapaklanmaları artarsa göze serum fizyolojik içeren damlalar damlatılıp sterik gazlı bezlerle çapaklar temizlenebilir.Göze kulağa buruna anne sütü damlatılması önerilmez.Banyolardan sonra
kulaklar dıştan sadece silerek temizlenir,içeriye kulak çubuğu vs sokulmaz.Ağız çevresi akan salyalarla ve emzikle islak kalıp tahriş olabilir.Kuru tutularak bephanten gibi nemlendirici epitelizak kıremler sürülebilir.Ağız içinde pamukçuk adı verilen bir mantar enfeksiyonu bebeklerde sıkça görülür.Dil,yanak ve dudak içlerinde pamuk gibi beyaz tabakalarla seyreder. Bunları gördüğümüzde bir çay bardağı kaynatılıp ılıtılmlş suya bir çay kaşığı bikarbonat koyup eriterek bir çözelti hazırlarız.Küçük parmağımıza doladığımız temiz bir tülbenti bu çözelti ile ıslatıp günde iki ü deca kanasa bile aldırmadan bu beyazlıklar kayboluncaya kadar sileriz.Düselmeyen vakalarda doktorunuzun önerdiği bir ilaclı tedavi de uygulanabilir .Pamukçuğu yapan mikrop anne memesine de bulaşabilir ve tekrar tekrar bebeği etkileyebilir .Anne memesi de bikarbonatlı su ile temizlenip tedavi edilmesi gerekebilir.Bir aylıktan itibaren eltivenleri çıkarıp bebeğin kendine ve çevreye dokunmasına izin vermek gerekir.Bu yüzden turnaklarınıda bebekler uygun küçük tırnak makasları ile kesmek gerekir.
EMZİRME İnsan yavrusu için en uygun, en yararlı, en koruyucu ve en ucuz besin anne sütüdür.Ayrıca anne bebek lişkisi,annenin meme kanserinden korunması,hazırlama gerektirmemesi gibi ilave avantajları vardır.Bu yüzden doğumdan hemen sonra başlamak üzeretüm bebeklere anne sütü sunulmalı,ilk 6 ay sadece anne sütü olmak kaydıyla 2 yıl boyunca anne sütü devam ettirilmelidir. Özellikle ilk bebeklerde ve sezeryan doğumlarda anne sütü başlangıçta gecikebilir veya yetersiz olabilir.Yada meme başı ile ilgili güçlükler yaşanabilir.Bu durumda anne motive edilmeli ve hemen mamaya başlanmamalıdır.Annenin de beğin de yaşayarak deneyim kazandığı ustalaştığı vir süreç olan bu dönemde sağlık personeli ve ile yakınlarının doğru yönlendirmeleri çok önemlidir.
*İlk aylarda emzirme aralıkları bebeğe bırakılmalı her isteyip arandığında emzirmelidir.Ortalama emzirme aralıği 2-3 saattir.Sadece ilk 1 ayda 3 saatten daha uzun olmayan aralıklarla emzirme öneririlir.Memede kalma süresi değişkendir. Genellikle bebekler ilk 5 dakikada almaları gereken miktarın %90 ını alır.Tavsiye edilen bir seansta 10 dakika ve üzeri emzirmektir.Bebeklerin doyma kontrolü iyi olmadığı için ve sadece açlığını gidermek değil emme tatmini yaşamak için de meme isterler.Hatta fazla emip kusabilirler.Sürekli aranmaları ve verileni reddetmemeleri her zaman aç oldukları anlamına gelmez.Beslenmenin yeterliliği tartı alım hızı değerlendirilerek yapılır. *Anne dengeli ve bol sıvı alarak beslenmelidir.Sütün gelişi terlemek kadar doğal bir olaydır.Bebeğin memeye teması sütün gelişini uyaran bir reflexi başlatır.Boza sahlep gibi bazı mayalı gıdalar yine bazı bitki çayları sütü altırmak için tüketilebilir. *Anne bebeğini emzirmeye başlamadan önce ellerini yıkamalı,rahat edeceği bir pozisyonda destekli olarak oturmalı ve bebeği kucağına almalıdır.Bebeğin başını bir elle alttan destekleyerek gövdeye göre daha yüksek olacak şekilde göğse yaklaştırılmalı ,diğer elle meme tutularak bebeğin ağzı ile buluşturulmalıdır.Bebek sadece meme başını kavrayarak emerse hem yeterli süt gelmez hem de meme başı tahriş olur.Bu yüzden meme başıı çevresindeki kahverengi halkayı da ağza alabileceği sekilde yerleştirilmelidir.Bunu sağlamak için meme başı bebeğin burnu önündeki oluğa ,çenesi ise kahverengi halkanın dış çizgisine gelecek şekilde temas ettrilirse bebek ağzını açar ve meme yerleştirilir. *İlk haftalarda meme başı çatlakları sıkça oluşur.Ağrı ,kanama ve enfeksiyonlara yol açabilir.Bunlar için temizlenmeden bebeğin emebileceği türden kremler kullanılabilir.Annenin kendi sütüünün sürülmesi yararlı olabilir.Yoğun çatlak ve tahrişler varsa bir süreliğine silikon meme başlıkları üzerinden emzirilebilir.
Dr. Arif CANAN